10 yıl önce Berkeley Üniversitesi’nde geliştirilen açık kaynak bir buyruk küme mimarisi olan RISC-V, son yıllar teknoloji dünyasının gündeminde. Peki ya Türkiye bu alanda ne yapıyor?
Yazar: Tan Siret AKINCI
Ana konuya değinmeden önce RISC-V, RISC mimarileri ve genel olarak buyruk küme mimarisi nedir bilmeyenler için özet geçmek isterim. Buyruk küme mimarisi ya da orijinal kısa adıyla ISA, yongaların merkezinde bulunan mimaridir. Örneğin Intel ve AMD’nin ürettiği 64 bit yongalar x86_64 ISA’ya sahip ve bu ISA’nın kullanım hakları sadece kendilerinde. Öte yandan ARM, RISC yani Reduced Instruction Set Computer (İndirgenmiş Buyruk Küme Bilgisayar) olarak tanımlanan kendi tasarımı ARM ISA’larına sahip ve kullanma haklarını Qualcomm, Apple gibi üçüncü şahıs firmalarına yüklü bir miktar para karşılığı satıyor. ARM, RISC tipi olduğundan X86'ya göre daha az enerji harcıyor, dolayısıyla mobil cihazlarda ve gömülü sistemlerde daha çok tercih ediliyor. Ancak son dönem PC ve sunucu sektöründe de RISC tipi yongalar görülmeye başlandı.¹
RISC-V, ARM gibi RISC tipi bir ISA ancak tamamen açık kaynak. Bu, herkesin istediği gibi RISC-V ISA’sını doğrudan herhangi bir kullanım lisans ücreti ödemeden yonga tasarımlarında kullanabildiği, kafalarına estiği gibi düzenleyip açık veya kapalı kaynak ürün geliştirebildiği anlamına geliyor.
Dünyanın RISC-V’a tepkisi
Bu ve benzeri sebeplerden ötürü RISC-V, birçok firma ve devletin ilgisini çekmekte. Gömülü sistem firmaları bir süredir ARM’a alternatif olarak 32 ve 64 bit’lik RISC-V tabanlı mikrodenetleyiciler üretiyor. ESP32'nin mucidi Çinli Espressif firması 4 yıl önce C3 modelinde RISC-V’a geçtiğini duyurmuştu.² İngiliz Raspberry Pi firması yaklaşık 1 hafta önce çıkardığı mikrodenetleyici kartı Pico 2'nin RP2350 yongasında 2 adet Hazard3 RISC-V çekirdeği bulunuyor.³
Mikrodenetleyiciler kadar olmasa da mobil ve güçlü işlemci pazarında da RISC-V’a ilgi var. Pazara erken giren Amerikalı SiFive firması, sunuculara yönelik 256 çekirdeğe kadar çıkan güçlü RISC-V yongaları tasarlıyor.⁴ DeepComputing firması, RISC-V yongasına sahip ve Linux tabanlı işletim sistemi yüklü ROMA isimli laptop’lar üretiyor. RISC-V tabanlı bir PC’yi günlük hayatta kullanmak, donanım yeterli olsa da yazılım uyumluluğu tam sağlanamadığı için hala zor. Ancak Ubuntu Linux’ü geliştiren firma Canonical başta olmak üzere birçok açık kaynak yazılım geliştiricisinin emekleriyle bu sorun yavaş da olsa gideriliyor.⁵
Batı dünyasıyla arası iyi olmayan ülkelerde işin rengi değişiyor. Alibaba ve Huawei gibi Çinli devler, Çin ve ABD arasındaki yonga savaşı nedeniyle olası ambargolardan etkilenmemek için RISC-V tabanlı yonga tasarımına başladıklarını duyurdu. Çin devleti halihazırda çok büyük bir yonga üretim hacmine sahip ve birçok RISC-V firmasına ev sahipliği yapıyor.⁶ Ukrayna’yı işgalinden ötürü ağır ambargo yiyen Rusya, işgalden yarım yıl kadar önce 8 çekirdekli bir RISC-V işlemciyi 2025'e kadar üreteceğini duyurmuştu.⁷
Türkiye olarak ne yapıyoruz?
Türkiye’de RISC-V’a dair faaliyetler var ancak hala çok kısıtlı. Şu ana kadar ülkede geliştirilen RISC-V tabanlı işlemci tasarımlarının sayısı bir elin parmak sayısını geçmiyor. Üretime hazır tasarımlar şu şekilde:
ASELSAN’ın RISC-V Enternasyonal’e üyeliği var ve firma kendi tasarladığı ÇAKIL isimli ilk yerli işlemciyi IDEF 2021 Fuarı’nda tanıttı. 400Mhz hızında çalışan 64-bit ÇAKIL’ın yakın tarihte 800 Mhz hızında ve dört çekirdekli üretilmesi planlanıyor. Seri üretim sonrası İHA, SİHA gibi askeri sistemlerde kullanılması hedefleniyor.⁸
YONGATEK isimli yerli ve sivil bir firma, 8 ay kadar önce ÇENTİK isimli RISC-V tabanlı bir mikrodenetleyici tasarlayarak sessizliği bozdu. Anlaşma kapsamında 25 milyon adet üretilmesi planlanan ÇENTİK’in beyaz eşya gibi gömülü sistemlerde kullanılması planlanıyor. Firma daha önce KIRMIK isimli bir yonga da tasarlamış.⁹
Sektörde durum bu şekilde. Peki ya akademik ve amatör çevrelerde durum nasıl? Üniversite tezleri ve birkaç amatör blog paylaşımı (şu an okuduğunuz yazı gibi) hariç hakkında pek Türkçe yazı bulunmuyor. RISC-V hakkında Türkçe Vikipedi maddesi yalnızca 1 hafta önce oluşturuldu. Daha bu yıl 15–17 Mayıs tarihinde ODTÜ’de düzenlenen BAŞARIM 2024 konferansında RISC-V mevzusuna ilk defa değinilmiş.¹⁰
Tren hala kaçmış değil. Biraz geç de kalınsa, medya ve kamuoyu ilgisi şu anlık az da olsa bir şeyler yapılıyor ancak öbür ülkelere kıyasla çok yavaş kalıyoruz. RISC-V’a gereken önemi şu an vermeliyiz yoksa geçmiş yeniliklerde olduğu gibi treni yine kaçıracağız
Yazar: Tan Siret AKINCI
Kaynaklar
1 — Ian Cutress (22 Haziran 2020). “New #1 Supercomputer: Fujitsu’s Fugaku and A64FX take Arm to the Top with 415 PetaFLOPs”. anandtech.com.
2 — Elliot Williams (8 Şubat 2021). “Hands-On: The RISC-V ESP32-C3 Will Be Your New ESP8266”. hackaday.com.
3— Eben Upton (8 Ağustos 2024). “Raspberry Pi Pico 2, our new $5 microcontroller board, on sale now”. raspberrypi.com.
4 — Matthew Connatser (14 Ağustos 2024). “SiFive offers potential Neoverse N2 rival — the P870-D RISC-V core for datacenters”. theregister.com.
5 — Canonical (13 Haziran 2024) “World’s first RISC-V Laptop gets a massive upgrade and equips with Ubuntu”. canonical.com
6 — Stephen Nellis ve Max A. Cherney (7 Ekim 2023). “RISC-V technology emerges as battleground in US-China tech war”. reuters.com.
7 — Joel Hruska (15 Temmuz 2021). “Russia to Build 8-Core RISC-V CPUs for Laptops, Government Systems”. extremetech.com.
8 — Önder Şişer (Şubar 2022). “İlk Milli İşlemcimiz ÇAKIR”. emo.org.tr.
9 —Göksel Yıldırım (22 Ocak 2024). “Milli çipte kritik eşik dönülüyor”. aa.com.tr.
10 — “BAŞARIM 2024 Bildiri Kitabı”. truba.gov.tr.
